Spendor SA1

Misschien lag het aan de begrensde lage bas output, maar het bleek relatief makkelijk om de optimale positie voor de Spendors te vinden in mijn kamer. Ik gebruikte mijn gebruikelijke 24" Celestion standaarden met de SA1s, de pilaar van elk van de standaarden gevuld met een mix van droog zand en lood. Onder het tapijt vastgenageld aan de grond, plaatsten deze standaarden mijn oren net boven te tweeter, maar ik had niet het idee dat ik onderuit moest zakken om een goede tonale balans te krijgen. Maar, roze ruis gaf aan dat als ik mijn oren ook maar een centimeter hoger plaatste, er een holheid in de balans van de SA1s onstond, met een smalle band van treble frequenties die geïsoleerd van de rest van geluid begonnen te klinken.

De speaker die de Spenders in mijn luisterkamer voorafgingen waren de Revel Ultima Salon2s, welke ik voor het grootst gedeelde van de voorafgaande maanden had gebruik. De Revel heeft bijna 30 maal het volume van de Spendor, weegt 15 keer zo veel, en is 10 keer zo duur. Ik wist dus niet zeker wat ik moest verwachten toen ik de eerste CD, een favoriete collectie van muziek voor snaarinstrumenten door Ralph Vaughan Williams, met Bryden Thomson die het LSO conducteerd (Chandos CHAN 8502, niet langer beschikbaar)  in de lade van de Meridian player plaatste en het derde nummer selecteerde, de beroemde Fantasia on a Theme door Thomas Tallis.  

Wellicht zou het logisch moeten zijn dat de Spendor SA1 niet eens in de buurt kwam van de kwaliteit van de Revel Salon 2, die veel beter het muzikale scala en de dynamiek wist voort te brengen. Ook had het niet de oplossende kracht van de grote luidspreker, zeker niet in de hogere treble. Maar het klonk wel gelijkmatig en zonder kleuring, misschien een beetje zacht in de hoogste octaaf. Maar toen ik eenmaal gewend was geraakt aan het geluid betrapte ik mezelf erop niet ik niet gelijk een andere CD uit de kast pakte, maar naar de rest van de Tallis Fantasia luisterde, en daarna ook nog naar de daarop volgende stukken, Variants of Dives en Lazaras. Er was genoeg hogere bas energie om een suggestie van zwaarte in de dubbel bas gespeelde pizzicato over te brengen, en de violen klonken zoet maar niet ver weg. En ik was het gemak vergeten waarmee een goed ontworpen, klein paar luidsprekers een gigantische, stabiele, en goed gedefinieerde soundstage tussen en achter de posities van de luidsprekers kan genereren.  Zelfs met de luidsprekers ongeveer 15" van de zijmuren, waar ik de beste hogere bas/lagere midrange overgang kreeg, had ik niet het gevoel dat er een "gat" in het midden van de soundstage zat.

Dit was een veelbelovende start. Ik reikte voor een andere CD die ik de laatste tijd veel draai, Chez Atkinson: de jubileum heruitgave van Vladimir Ashkenazy's 1970/1971 optredens van Rachmaninoff's Piano Concerto 2 en de Rhapsody on a Theme of Paginna, beide met André Previn en de London Symphony (CD, London 417 702-2). Gezien het feit dat het een analoog origineel was had deze CD altijd een beetje meer 'tape hiss' dan ik prettig vond als ik hem speelde via de Revels, maar via de Spendors was de hiss een beetje verminderd. Belangrijker was dat de piano ongelofelijk natuurlijk klonk, en de begrensde lage frequenties van de SA1 een bonus bleken te zijn aangezien het beruchte metro geluid van Kingway Hall was verdwenen.

Tijd voor meer piano. Ik speelde sommige 24-bit/88.2kHz test mixes van mijn huidige recording project af: Robert Silverman die Brahm´s monumentale Handel Variations en Shhumman´s  Études Symphonique uitvoert, gepland voor uitgave op CD komende lente. Ik heb deze werken opgenomen in de uitstekend ondersteunende akoestiek van de Sauder Concert Hall in Goshen, Indiana, en was best wel dichtbij de Steinway gekomen om een optimale balans te krijgen tussen het sprankelende piano geluid en de omringende ambiance. Mijn voorlopige mix tussen de twee primaire paren van microfoons die ik gebruikt had - ORTF cardioids en spaced omnis - was gedaan met behulp van Revel Salon2s als monitors. Echter,  ook al was de piano ongelofelijk voelbaar, het instrument klonk een beetje beperkt in de lucht van de hoogste octaven van de Spendors, vooral na de dringend klinkende piano die in de Ashkenazy Rachmaninoff opname werd gebruikt. Als ik de opname had gemixt gebruik makend van de Spendors als monitors, had ik een beetje meer contributie gebruikt van de omnis. Maar alsnog had de Hyperion Knight's Steinway in de solo arrangementen van de Gershwin nummers op Rhapsody (CD, Stereophile STPH010-2), welke ik geremastered heb terwijl ik de Spendors beoordeelde, genoeg schittering in de hoogste octaven wanneer ik hem door de SA1s speelde. 

En wederom kwam ik steeds terug bij die soundstage: ruim, stabiel, en expansief maar zonder individuele instrumentele of vocale beelden die 'bloated' worden op het podium. Elk instrument gebruikt in het kleine orkest dat Joel Cea's arrangement van Rhapsody in Blue on Rhapsody speelde kon rond of achter de centraal geplaatste piano gehoord worden. Hetzelfde gold voor de vijf instrumenten op Jerome Harris's Rendezvous (CD, Stereophile STPH013-2). Ik had gepland om het beeld van Steve Nelson's vibrafoon vanuit het midden tot uiterst links te laten komen, met Bill Drummond's drumstel dat de hele breedte van het podium bezette, Harris's basgitaar en Art Baron's trombone in het midden, en Marty Erlich's altsaxofoon halfrechts. De posities werden blootgelegd door de Spendors, met geen instrumenten die bij bepaalde frequenties naar de zijkanten "spatten" of 'bloated' beelden gaven.

Hoewel de basgitaar goed hoorbaar was op deze opname, klonk de grote trom een beetje onderdrukt. De 1/3-octaaf tonen op Editor's Choice (CD, Stereophile STPH016-2) klonken geleidelijk aan zwakker onder de 80Hz, alhoewel de luidspreker klaarblijkelijk hulp kreeg van de kamer met de 32Hz 'warble'. Maar de bas die er wel was klonk zeer schoon op een nummer van Editor's Choice, wat begint bij 32Hz en in halve tonen omhoog beweegt.

Fantaseren

Wanneer John Marks de laatste minimonitor van Canadees bedrijf PSB in February 2009 beoordeelde, concludeerde hij dat de Imagine B ($1000/paar) niet alleen "een uiterlijk en een niveau van afwerking die kilometers op de concurrentie voorloopt" had, maar ook "een belangrijke luidspreker . . . uitstekende prijs-kwaliteitverhouding . . . en speelt muziek verassend goed terwijl hij zeer weinig langtermijn risico van luistervermoeidheid lijkt te bieden". Ik bewaarde daarom zijn recensie monsters om later als een uitgangspunt voor deze reeks van boekenplank luidspreker recensies te gebruiken.

Dat de PSB 4dB gevoeliger is dan de Spendor was heel duidelijk in een zij-aan-zij vergelijkingen. Na het  volume verschil aangepast te hebben, creëerden de Imagine Bs een vergelijkbare soundstage als de SA1s, maar met minder diepte. Belangrijker is dat hun tonale balans helderder was, met meer lucht in de hogere octaven, wat ervoor zorgde dat de Spendors minder ingesloten klonken. Positief was dat de test mixes van de Silverman Brahms opname meer ruimtelijk klonken dan op de PSB; negatief was dat de bekkens een beetje meer sisten dan met de Spendors. In de bas hadden de PSBs merkbaar meer extensie, met een redelijk goeie midbass zwaarte. Terwijl de 'ported' PSB luidspreker niet zo duidelijk en helder op de lagere frequenties klonk als de Spendor, had de PSB zeker een meer geschikte minispeaker die je kan kiezen als je veel classic rock speelt. Hij speelde ook een stuk harder voordat het geluid vervormd begon te klinken of midrange congestie begon te ontstaan.

Waar ik wel achter kwam na lang naar de PSB geluisterd te hebben is dat zijn midrange meer karakter heeft dan die van de Spendor.  Piano opnames gespeeld op de PSB klonken een beetje metalig, en mannenstemmen kregen een licht holle kleuring. De midrange van de Spendor klonk in dat aspect wat puurder.

Ik maakte ook een vergelijking met mijn 1978-vintage Rogers LS3/5a. Ik hou nog steeds van deze speakers wegens alles waar ze bekend om staan, maar naast de Spendor SA1 van bijna identieke grootte klonken ze fel en nasaal. Drive-unit ontwikkeling heeft de afgelopen 30 jaar niet stil gestaan.

Opsomming

Ondanks zijn kleine omvang bleek de Spendor SA1 - verrassend genoeg - in staat te zijn om voldoende lage output te kunnen creëren en zodanig muzikaal genot te leveren. Zijn natuurlijke competitie zullen de andere nakomelingen van het BBC erfgoed zijn, Harbeth's HL-P3ES-2 ($1850-$2150/per, maar ze worden spoedig vervangen) en de Stirling LS3/5A v2 ($1995/paar), die ik beide in April 2007 heb beoordeeld, maar welke ik voor deze recensie helaas niet bij de hand had. De Harbeth biedt een tonale balans met bijna identieke LF extensie;  de Stirling heeft een feller, minder vergevingsgezinde balans dan beide andere luidsprekers, met een meer overdreven hoge bas. De Spendor zal ook hevige weerstand krijgen van de in China gemaakte PSB Imagine B; de helft van de SA1 kostend biedt de PSB een betere LF kwantiteit, en misschien zelfs een betere kwaliteit. De fellere tonale balans van de PSB zal meer eisen stellen aan zowel opnames als de rest van het systeem, en iets meer kleuring in de midrange zal een factor zijn als je veel piano solo´s of vocale opnames afspeelt.

In het algemeen biedt de Spendor SA1 een prachtige muzikale weergave voor een kleine luidspreker. Ik raad hem sterk aan, met name aan degenen die kleine kamers en hoge verwachtingen hebben.

Prijs 1.999 € set